Over de Cirkel van Invloed en Betrokkenheid
Je kent het wel: je bevindt je in een spannende situatie en je weet niet hoe het verder gaat en of het wel goed afloopt. Wat je wél weet is dat de gevolgen of consequenties groot zijn. Denk aan de voetballer die in de finale de beslissende strafschop moet nemen, de student die zijn laatste examen moet maken. Het kan ook de man zijn die naar de specialist gaat voor de uitslag van het bloedonderzoek. Of de dame die het laatste sollicitatiegesprek heeft voor die andere functie.
De vraag die in onze gedachten opdoemt – of we dat nu willen of niet – is: wat als…?
Wat als het mis gaat? Wat als ik zak? Wat als het foute boel is? Wat als ik afgewezen word? Het is een hele natuurlijke vraag, want er hangt veel van de situatie af. Dus is het best logisch dat deze gedachte ons brein binnenkruipt. We maken ons zorgen over de afloop en over de gevolgen die het voor ons en misschien ook voor anderen heeft. Het gaat dan met name over de negatieve uitkomsten en negatieve gevolgen. We willen er eigenlijk helemaal niet aan denken, maar we doen het toch. En zo komen allerlei doemscenario’s voorbij. Ze houden onze aandacht vast en we gaan ons, door de spanning en stress die ze veroorzaken, steeds slechter en slechter voelen. Ook dat nog! Dat kon je nu net níet gebruiken.
Maar dat het gebeurt is niet gek. Die negatieve gedachtestroom en het zorgen maken veroorzaken namelijk een fysieke stressreactie: angst. We voelen ons in zekere zin bedreigd. Alsof een roofdier klaar staat om ons te bespringen, te verscheuren en op te vreten met huid en haar. Ons lichaam reageert: de hartslag gaat omhoog, we beginnen te transpireren en alle spieren in ons lijf komen onder spanning te staan. We maken ons klaar om te vechten, te vluchten of, in het slechtste geval, te bevriezen. Daarbij gaan we uit van het ergste en zetten we ons dus schrap!
Een dergelijke reactie is heel handig en adequaat als er daadwerkelijk een bruine beer voor onze neus uit de bosjes verschijnt. Maar in onze westerse wereld is die kans niet zo heel groot. Toch reageert ons systeem op dezelfde manier. Onze ingebeelde doemscenario’s veroorzaken intern exact dezelfde stressreactie als in contact met het echte roofdier. De stress en spanning verdwijnt snel als de leeuw uit het zicht is en het dier ons geen kwaad meer kan doen. We voelen ons weer veilig en kunnen ontspannen.
Maar wanneer we de aandacht blijven richten op deze ingebeelde doemscenario’s, die spreekwoordelijke beer op de weg, dan blijven we die stress en spanning voelen. We blijven constant in een alerte en waakzame toestand en ontwikkelen hierdoor zelfs chronische spanning en stress, met alle negatieve gevolgen van dien. Per direct is dat vaak slecht slapen en een kort lontje. En als het voortduurt, kan dit tot ernstige mentale en/of fysieke problemen leiden.
In Nederland ervaart 88 procent van de bevolking stress in het dagelijks leven. Een korte periode van stress en spanning is helemaal niet erg en dit kennen we allemaal wel. Maar als dit een patroon is en lang duurt, is het erg ongezond.
De hamvraag: Hoe kan je leren anders om te gaan met spanningsvolle situaties? Hoe kan je grip krijgen op jezelf en op de spanning die je voelt?
Het is goed om te beseffen dat we het als mens slecht doen op gevoelens van onmacht. Je voelt je doorgaans onmachtig, als je geen invloed hebt op een situatie. Dat veroorzaakt stress. Je bent dan in feite afhankelijk van iets of iemand anders. Je hebt er geen grip op en ook niet op de gevolgen in de toekomst.
Het is de kunst om je aandacht te richten op datgene waar je wel invloed op hebt. Want waar je wél invloed op hebt, geeft een gevoel van controle en grip. En dat zorgt voor meer vertrouwen en rust.
Dit principe kan goed worden uitgelegd aan de hand van de Cirkel van Invloed en Betrokkenheid van Stephen Covey. De Cirkel van Invloed is de ruimte die je hebt waarbinnen jij zelf controle hebt. Dus waar jij zelf de mogelijkheid hebt om feitelijk iets te doen of te veranderen. De Cirkel van Betrokkenheid is de ruimte om je heen met alles wat zich daarin bevindt. Dat is alles wat je waarneemt, wat wel effect op jou heeft, maar wat jij zelf niet kunt veranderen. Bijvoorbeeld het weer, een flinke stortbui. Je hebt er geen invloed op, maar je wordt er wel nat van. Dat kunnen ook zaken zijn die in het verleden hebben plaatsgevonden of die in de toekomst mogelijk gaan gebeuren.
In jouw Cirkel van Invloed heb je wél de keus hoe jij wilt omgaan met al die situaties! Bijvoorbeeld een regenjas aandoen als het regent. Of een paraplu pakken of lekker binnen blijven. Dan verandert de ‘wat als-vraag’ in een ‘als, dan-voornemen of -besluit’. Als het regent, dan doe ik een regenjas aan. Zo ontstaat direct een gevoel van grip en meer rust en vertrouwen! Dat betekent uiteraard niet dat er geen problemen of moeilijke situaties meer zullen voorkomen. Flinke regenbuien blijven er komen.
Het voorbeeld van de regen is wellicht wat simpel, maar je zou het kunnen zien als een metafoor. Een regenbui staat voor een moeilijke situatie, waar je liever niet in terecht komt. ‘Wat als’ deze situatie zich voordoet, heb je dan een als-dan reactie paraat? Want hoe jij ermee omgaat, daar heb je wél invloed op. Jij bepaalt hoe jij de situatie wilt aanpakken! Je zou zelfs kunnen bedenken: ‘Ik besluit dat ik me niet uit het veld laat slaan door deze “regenbui”. Ik accepteer dat ik nat word.’
Het omdenken van ‘wat als’ naar een ‘als dan’ oplossing, zorgt ervoor dat je een strategie hebt om voor jezelf grip te hebben op elke situatie vanuit jouw Cirkel van Invloed. Je bedenkt vooral wat je zelf wél kunt doen op dat moment en geeft geen onnodige aandacht aan zaken die je toch niet kunt veranderen. Zonde van je energie en alle negativiteit.